RoundBaltic diagnoza regionalna województwa łódzkiego

Regionalny Ośrodek Enterprise Europe Network przy Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości zaprasza do zapoznania się z raportem z diagnozy

„Zrozumienie aktualnej sytuacji w każdym kraju docelowym
– Polsce, Łotwie i Danii
– pod względem potrzeb i możliwości
zwiększenia finansowania efektywności energetycznej”
Polska – Województwo Łódzkie

Projekt (No 957051) RoundBaltic

RAPORT Z DIAGNOZY

Zrozumienie aktualnej sytuacji w każdym kraju docelowym
– Polsce, Łotwie i Danii
– pod względem potrzeb i możliwości
zwiększenia finansowania efektywności energetycznej

Polska – Województwo Łódzkie

[23.11.2020]

Przygotowane przez:

Agencja Użytkowania i Poszanowania Energii

Andrzej Gołąbek

91-334 Łódź, ul. Kwidzyńska 14

Autorzy raportu dziękują za udzielone wsparcie i wkład merytoryczny interesariuszom z województwa łódzkiego, w tym w szczególności:

przedstawicielom Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego Departament Polityki Regionalnej Wydział Perspektywy Finansowej UE 2014-2020 oraz Departament Promocji Wydział Promocji Przedsiębiorczości; Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi, Starostwa Powiatowego w Zgierzu, Urzędu Miasta w Uniejowie, Urzędu Miejskiego w Aleksandrowie Łódzkim, Urzędu Gminy Głowno, Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz audytorom energetycznym.

PODSUMOWANIE DIAGNOZY

Realizacja założonych celów poprawy efektywności energetycznej w regionie wymaga znacznych nakładów finansowych. Obecnie w regionie łódzkim wykorzystywanych jest wiele mechanizmów finansowych, wspomagających wdrażanie projektów w obszarze efektywności energetycznej, zarówno lokalnych jak i krajowych, zwrotnych i dotacyjnych.

Głównym problemem w województwie łódzkim jest dostęp do atrakcyjnych źródeł finansowania działań w zakresie efektywności energetycznej. Dla budynków użyteczności publicznej istniejące formy dofinansowania termomodernizacji są niewystarczające do pokrycia potrzeb w gminach woj. łódzkiego poza dużymi miastami. W celu zwiększenia modernizacji budynków mieszkalnych wymagane jest dotarcie z instrumentami finansowymi do ośrodków miejsko-wiejskich w województwie łódzkim, w których poziom termomodernizacji budynków jest bardzo niski. Wzory umów, wymiana najlepszych praktyk i wytyczne, w szczególności odnoszące się do umów o poprawę efektywności energetycznej, także mogą pomóc w rozwoju tego rodzaju projektów.

Projekt RoundBaltic może przyczynić się do ustanowienia nowych i zmian obecnych ram wsparcia finansowania efektywności energetycznej dzięki dyskusjom prowadzonym w ramach Krajowych i Regionalnych Okrągłych Stołów oraz współpracy Regionalnej Rady Doradczej.

Głównym celem działania w ramach projektu będzie zwiększenie dostępności finansowania efektywności energetycznej poprzez:

·        wzmocnienie sieci doradztwa energetycznego na poziomie gmin lub powiatów

·        organizacji punktów obsługi kompleksowej (one-stop-shop)

·        zaangażowanie regionalnych podmiotów publicznych i niepublicznych

·        mobilizację sektora finansowego

·        stworzenie możliwości wymiany doświadczeń oraz porównania prowadzonych działań

Wszystkie zakładane cele mogą być realizowane w przypadku właściwej edukacji i przygotowania społeczeństwa do właściwego rozumienia problematyki sposobów pozyskiwania i właściwego wykorzystania energii, związanie korzyści i zachęt ekonomicznych dla społeczeństwa z kierunkami pożądanego rozwoju w zakresie oszczędzania energii.

Podsumowując, kluczowym elementem wspomagającym osiągnięcie zakładanych w regionie łódzkim celów związanych z inwestycjami w zakresie efektywności energetycznej, jest nie tylko stworzenie odpowiednich instrumentów finansowych dla ich realizacji, ale również oferta informacyjno-edukacyjna przybliżająca je potencjalnym inwestorom.

SPIS TREŚCI DIAGNOZY REGIONALNEJ

PUNKT WYJŚCIOWY

Ogólne cele dla regionu związane z inwestycjami w zakresie efektywności energetycznej i jak RoundBaltic może pomóc w ich osiągnięciu

RAMY INWESTYCYJNE

Opis konkretnych uwarunkowań regionalnych i czy jest potrzeba – jeśli tak to jaka, zmian na poziomie zarówno regionalnym jak i krajowym, która może wpłynąć na poprawę sytuacji w regionie

INSTRUMENTY FINANSOWE

Istniejące w regionie instrumenty finansowe oraz które powinny być wzięte pod uwagę/ utworzone  w ramach punktów interwencji projektu

INICJATYWY FINANSOWE WSPIERAJĄCE POPRAWĘ EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ

Istniejące w regionie inicjatywy finansowe oraz które powinny być wzięte pod uwagę/ utworzone w ramach punktów interwencji projektu

BUDOWANIE POTENCJAŁU DLA ZRÓWNOWAŻONYCH INWESTYCJI ENERGETYCZNYCH

Jak można ocenić potencjał do zrównoważonych inwestycji energetycznych w regionie
i co można zrobić w ramach projektu, aby go zwiększyć.

PUNKT WYJŚCIOWY

Ogólne cele dla regionu związane z inwestycjami w zakresie efektywności energetycznej
i jak RoundBaltic może pomóc w ich osiągnięciu

Województwo Łódzkie nie posiada oddzielnie sformułowanej polityki w zakresie efektywności energetycznej. Działania podejmowane są zgodnie z Krajowymi Planami działań dotyczącymi efektywności energetycznej, które zostały opracowane w związku z obowiązkiem przekazywania do Komisji Europejskiej sprawozdań na podstawie dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej. Dokumenty strategiczne województwa łódzkiego tj. Strategia Rozwoju Województwa zarówno obecnie obowiązująca, jak również przewidziana do roku 2030, oraz Plan zagospodarowania przestrzennego wskazują na główne cele dla regionu związane z inwestycjami w zakresie efektywności energetycznej.

Zgodnie z zapisami Strategii Rozwoju Województwa 2020 do takich celów należą wzmocnienie i rozwój systemów infrastruktury technicznej, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, w tym elektroenergetyka, ciepłownictwo, gazownictwo, m. in. poprzez wspieranie dywersyfikacji źródeł energii, modernizacji, budowy lub rozbudowy sieci elektroenergetycznych przesyłowych i dystrybucyjnych oraz obiektów wytwarzania energii elektrycznej, wspieranie działań na rzecz zmniejszenia energochłonności w trakcie przesyłu, dystrybucji energii oraz u odbiorców końcowych, wspieranie wdrożeń projektów dla inteligentnych sieci energetycznych, wspieranie modernizacji i rozbudowy scentralizowanych sieci ciepłowniczych, rozwoju gazyfikacji, a także wspieranie działań na rzecz efektywności energetycznej m. in. wdrażania technologii energooszczędnych w budownictwie, energetyce, transporcie i gospodarce odpadami.

W Strategii Rozwoju Województwa 2030 jako wyzwanie w zakresie elektroenergetyki wskazano utrzymanie potencjału elektroenergetycznego. Obecnie na poziomie krajowym, w kontekście wytycznych europejskich rozpatruje się stopniowe zmniejszanie udziału węgla w produkcji energii elektrycznej, jednak nadal za perspektywiczny zasób dla produkcji energii w województwie łódzkim uznaje się złoże Złoczew (Program dla sektora górnictwa węgla brunatnego w Polsce na lata 2018-2030 z perspektywą 2050). Dla realizacji celu będą podejmowane działania polegające na ograniczeniu niskiej emisji z sektora bytowo-komunalnego oraz emisji liniowej powstającej w szczególności na skutek transportu drogowego. Jednym z głównych elementów walki z niską emisją będzie podłączanie budynków do systemu sieci ciepłowniczej, w celu wyeliminowania punktowych źródeł ciepła. Ponadto działania zaplanowane w ramach przedsięwzięcia będą polegały na wsparciu inwestycji w zakresie termomodernizacji budynków wraz z wymianą nieefektywnych źródeł ciepła. Kolejnym ważnym elementem starań o czyste powietrze w województwie łódzkim będą inwestycje w odnawialne źródła energii wpływające na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Prowadzone będą również działania zmierzające do ograniczenia emisji liniowej poprzez inwestowanie w tabor niskoemisyjny, w rozwój węzłów przesiadkowych integrujących różne rodzaje środków transportu oraz systemy elektromobilności. Ponadto rozbudowane zostaną strefy zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych w miastach oraz systemy monitorowania poziomu zanieczyszczenia powietrza. Efektem podejmowanych działań będzie poprawa jakości życia wynikająca m.in. z lepszego stanu zdrowia mieszkańców, jak również racjonalizacji wydatków związanych z ogrzewaniem domów. Nastąpi rozwój sektora materiałów budowlanych, zwłaszcza w zakresie termomodernizacji, technologii oczyszczania powietrza czy eko-budownictwa. Zwiększy się również atrakcyjność przestrzeni do zamieszkania oraz spędzania wolnego czasu w miastach (ekologizacja przestrzeni miast). Prowadzone działania umożliwią rozwój nowoczesnych systemów transportu, przyczynią się do rozwoju atrakcyjnego transportu zbiorowego oraz zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza.

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego wyznacza następujące cele:

·      zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, co wymaga przede wszystkim utrzymania funkcjonowania elektrowni Bełchatów jako producenta energii, uwarunkowanego uruchomieniem wydobycia węgla brunatnego ze złoża Złoczew oraz poprawy działania systemu elektroenergetycznego opartego na rozwoju sieci najwyższych i wysokich napięć

·      rozwój i modernizacja sieci gazociągów przesyłowych i dystrybucyjnych

·      rozwój sieci ciepłowniczych w miastach województwa

·      zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, przede wszystkim instalacji geotermalnych, wiatrowych i fotowoltaicznych oraz instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych w celu odzyskania energii, zapewniających zaopatrzenie w energię, której produkcja nie przyczynia się do zanieczyszczenia powietrza

·      wprowadzanie rozwiązań niskoemisyjnych i energooszczędnych m.in.: termomodernizacji i inteligentnego oświetlenia ulicznego

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego wskazuje na niską jakość powietrza w województwie łódzkim, która stanowi wysokie zagrożenie dla zdrowia mieszkańców. Skala zmian w zakresie wprowadzania niskoemisyjnych systemów grzewczych oraz poprawy efektywności energetycznej zabudowy w województwie łódzkim jest niewystarczająca. Wśród głównych przyczyn tego stanu wskazuje się brak wystarczających środków finansowych i niepewność finansowania.

Zgodnie z informacjami jakie uzyskaliśmy z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego Departament Polityki Regionalnej Wydział Perspektywy Finansowej UE 2014-2020 jednym z celów strategicznych projektowanej Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2030 jest atrakcyjna i dostępna przestrzeń. Założeniem tego celu jest stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju regionu, co sprzyjać ma rozwojowi gospodarczemu oraz poprawie jakości życia mieszkańców, przy jednoczesnym poszanowaniu zasobów środowiska. W ramach tego celu wyodrębniono kierunek 3.1.1 Poprawa jakości powietrza oraz działanie polegające na ograniczeniu emisji powierzchniowej, poprzez m.in. termomodernizacje, wymianę lub modernizację źródeł ciepła, budowę, rozbudowę i modernizację systemów ciepłowniczych i gazowniczych przy zachowaniu wymogów środowiskowych i spełnieniu warunków ekonomicznej opłacalności.

Wyrazem operacjonalizacji zdefiniowanych i opisanych celów Strategii 2030, oraz stosowanego na poziomie krajowym podejścia projektowego, są Zintegrowane Przedsięwzięcia Strategiczne (ZPS). Jednym z nich jest ZPS 7 Czyste powietrze: jednym z głównych elementów walki z niską emisją będzie podłączanie budynków do systemu sieci ciepłowniczej, w celu wyeliminowania punktowych źródeł ciepła. Ponadto działania zaplanowane w ramach przedsięwzięcia będą polegały na wsparciu inwestycji w zakresie termomodernizacji budynków wraz z wymianą nieefektywnych źródeł ciepła. 

Zgodnie ze Szczegółowym Opisem Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 celem związanym z inwestycjami w zakresie efektywności energetycznej w województwie łódzkim jest zmniejszenie zapotrzebowania na energię, co w znacznym stopniu przekłada się na obniżenie zużycia paliw konwencjonalnych i w konsekwencji powoduje ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza odpowiedzialnych za powstawanie zjawiska tzw. niskiej emisji oraz emisji gazów cieplarnianych. W związku z dużym zainteresowaniem projektami z zakresu efektywności energetycznej tego typu projekty będą również wspierane w przyszłej perspektywie finansowej.

Fundusze Unii Europejskiej z pewnością pomagają w realizacji inwestycji w zakresie modernizacji energetycznej budynków, a tym samym w osiągnięciu powyższych celów. Przy realizacji powyższych celów konieczne jest zapewnienie odpowiedniego poziomu wsparcia finansowego,  pomocne okazać się może również zwiększanie świadomości mieszkańców woj. łódzkiego w zakresie zagadnień związanych z czystością powietrza, efektywnością energetyczną.

Można zatem stwierdzić, iż cele w województwie łódzkim nie odbiegają od wytycznych dla całego kraju i zobowiązań wspólnotowych dla Polski. Celami inwestycji zwiększających efektywność energetyczną są:

·        racjonalne wykorzystywanie surowców energetycznych i rozwój OZE,

·        zwiększenie konkurencyjności gospodarki poprzez zmniejszenie jej energochłonności

·        zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, skutkujące zmniejszeniem ilości emitowanych zanieczyszczeń i zmniejszaniem zapotrzebowania na energię z zasobów nieodnawialnych.

Działania realizowane w dla osiągnięcia ww. celów będą skupiały się głównie na:

·        likwidacji starych, nieefektywnych źródeł ciepła, zastąpienie ich nowoczesnymi, niskoemisyjnymi urządzeniami, wykorzystaniu mniej emisyjnych paliw takich jak gaz, a tam gdzie możliwe wykorzystaniu ciepła sieciowego;

·        zmniejszeniu energochłonności budynków poprzez prowadzenie prac termomodernizacyjnych, pozwalających na ograniczenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej i elektrycznej;

·        modernizacji źródeł i systemów zaopatrzenia w ciepło sieciowe, zmniejszeniu strat energii na przesyle;

·        wzroście wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym ciepła z wód geotermalnych oraz promowanie prosumenckiej energetyki rozproszonej;

·        wdrażaniu technologii mających na celu poprawę efektywności energetycznej w szczególności w przemyśle i gospodarce komunalnej;

·        wspieraniu lokalnych (gminnych, powiatowych) inicjatyw dążenia do samowystarczalności energetycznej, np. dla gospodarstw rolnych w szczególności w zakresie biogazowni, czy też tworzenia spółdzielni energetycznych;

·        wspieraniu energetyki odnawialnej, zwłaszcza energetyki obywatelskiej w ramach rozwoju ruchu prosumenckiego;

·        poprawie efektywności energetycznej poprzez magazynowanie energii oraz modernizację sieci energetycznych, w tym rurociągów należących do systemów ciepłowniczych, sieci przesyłu energii elektrycznej;

·        wspieranie transportu opartego m.in. na wodorze oraz elektromobilności.

W osiągnięciu celów może pomóc przede wszystkim szeroka wiedza inwestorów na temat dostępności źródeł finansowania inwestycji jak i wsparcie doradcze dla takich działań. Potrzebne są zatem kampanie informacyjno-edukacyjne, nie tylko dla osób fizycznych ale także zarządców nieruchomości czy przedsiębiorców i JST. Dla inwestorów ważne jest też, by w razie potrzeby można było skorzystać z finansowania, które pozwoli zabezpieczyć wymagane środki własne – uzupełniające publiczne źródła finansowania.

Projekt RoundBaltic może przyczynić się do ustanowienia nowych i zmian obecnych ram wsparcia finansowania efektywności energetycznej dzięki dyskusjom prowadzonym w ramach Okrągłych Stołów oraz współpracy Regionalnej Rady Doradczej. Może wspomóc również realizację zadań wskazanych w Programie Ochrony Powietrza dla strefy łódzkiej wyznaczonych w celu podniesienia efektywności ograniczenia emisji z sektora komunalno-bytowego na terenie województwa łódzkiego poprzez:

·        koncentrację wsparcia termomodernizacji i wymiany kotłów w budynkach zamieszkiwanych przez osoby ubogie, starsze, niezaradne życiowo oraz niewykształcone (domy jednorodzinne i wielorodzinne, w tym komunalne, TBS i specjalnego przeznaczenia),

·        zwiększenie dostępności wsparcia dla tych osób,

·        zaplanowanie instrumentów wsparcia nakierowanego na łagodzenie ekonomicznych skutków przeprowadzonej wymiany kotłów (np. zwiększenia kosztów paliwa lepszej jakości),

·        wprowadzenie w województwie systemu wsparcia doradczego na poziomie gmin,

·        zwiększenie skuteczności przyjętych kanałów informacyjnych i komunikacyjnych.

Podsumowując, kluczowym elementem wspomagającym osiągnięcie zakładanych w regionie łódzkim celów związanych z inwestycjami w zakresie efektywności energetycznej, jest nie tylko stworzenie odpowiednich instrumentów finansowych dla ich realizacji, ale również oferta informacyjno-edukacyjna przybliżająca je potencjalnym inwestorom.

RAMY INWESTYCYJNE 
Opis konkretnych uwarunkowań regionalnych
i czy  jest potrzeba – jeśli tak to jaka, zmian na poziomie zarówno regionalnym jak i krajowym, która może wpłynąć na poprawę sytuacji w regionie

Realizacja założonych celów poprawy efektywności energetycznej w regionie wymaga znacznych nakładów finansowych. Głównym problemem w województwie łódzkim jest dostęp do atrakcyjnych źródeł finansowania działań w zakresie efektywności energetycznej.

Obecnie największy udział w finansowaniu działań mają środki własne inwestorów samorządów lokalnych, podmiotów komunalnych oraz przedsiębiorstw, na których spoczywa obowiązek wdrażania wymagań wspólnotowych. Realizacja działań, niejednokrotnie, pociąga za sobą konieczność skorzystania z kredytów bankowych. Wsparcie z budżetu Państwa jest stosunkowo niewielkie i nie przekracza kilku procent. Znacząca część inwestycji publicznych realizowanych w regionie łódzkim jest współfinansowana przez fundusze unijne.

Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Departament Polityki Regionalnej Wydział Perspektywy Finansowej UE 2014-2020 informuje, iż konieczna jest sprawniejsza realizacji inwestycji, w tym współfinansowanych z funduszy EU. Identyfikowane w trakcie wdrażania programu regionalnego problemy dotyczące przygotowania projektów mogłyby zostać zniwelowane m.in. poprzez skrócenie czasu oczekiwania na wydanie decyzji administracyjnych, opinii konserwatora, ornitologa itp., a także sprawniejsze opracowywanie planów gospodarki niskoemisyjnej przez gminy, niezbędnych do uzyskania wsparcia. Na lepszą skuteczność w realizacji inwestycji mogłoby się przełożyć wsparcie w postaci doradcy energetycznego, ekodoradcy, który mógłby kompleksowo zająć się tematem.

Problemami identyfikowanymi przy realizacji projektów są: długi czas oczekiwania na audyt energetyczny lub na projekt techniczny, błędy lub nieścisłości w audytach, wzrost kosztów usług budowlanych, trudności w realizacji projektów w szczególności w związku z prowadzonymi postępowaniami przetargowymi (brak ofert lub zbyt wysoka cena) oraz słabnącą kondycją finansową beneficjentów. Ponadto obecnie zgłaszanym przez beneficjentów programu problemem jest trudna sytuacja związana z pandemią COVID-19. Wprowadzenie usprawnień i rozwiązań w powyższym zakresie pozwoliłoby na szybsze realizowanie inwestycji.

Na poprawę sytuacji w zakresie efektywności energetycznej w naszym regionie wpłynąć też powinna konsekwentna realizacja strategicznych dokumentów szczebla regionalnego oraz przeprowadzenie sprawiedliwej transformacji energetycznej.

W województwie Łódzkim mamy około pól miliona budynków mieszkalnych (wg danych BDL 451 108 budynków w 2018 roku). Większość to budynki stare, wybudowane przed 1988 rokiem i wymagające termomodernizacji. Ze statystyki wynika, że większość przeprowadzonych do tej pory prac modernizacyjnych dotyczy głównie budynków spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Szacuje się, że około 40% budynków wymaga prac termomodernizacyjnych.

Dla budynków użyteczności publicznej istniejące formy dofinansowania termomodernizacji są niewystarczające do pokrycia potrzeb w gminach woj. łódzkiego poza dużymi miastami.

Dla zwiększenia modernizacji budynków mieszkalnych wymagane jest dotarcie z instrumentami finansowymi do ośrodków miejsko-wiejskich w województwie łódzkim, w których poziom termomodernizacji budynków jest bardzo niski. Niezbędna jest aktywizacja w pozyskiwaniu środków na termomodernizację budynków mieszkalnych przez spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe zwłaszcza w mniejszych miejscowościach. Prowadzenie w gminach projektów takich jak PONE zwiększa możliwość wsparcia finansowego dla mieszkańców małych gmin i wsi, a co za tym idzie ilość prowadzonych działań.

Do istotnych barier utrudniających finansowanie działań zwiększających efektywność energetyczną w celu zwiększenia skuteczności ich realizacji należy zaliczyć:

·        skomplikowane pozyskanie dofinansowania dla osób fizycznych z WFOŚiGW i NFOŚiGW z powodu wymogów ekonomicznych i formalnych, jakie muszą zostać spełnione dla uzyskania takiej pomocy;

·        brak wystarczających środków finansowych w budżetach gmin, spółdzielniach i wspólnotach mieszkaniowych oraz innych inwestorów na realizację zadań efektywności energetycznej;

·        braki kadrowe w urzędach gmin/miast w celu obsługi programów rządowych i innych dofinansowań skierowanych do mieszkańców (np. PONE);

·        zbyt małe zaangażowanie sektora bankowego w finansowanie efektywności energetycznej.

Zmiany, które mogłyby wpłynąć na poprawę sytuacji w regionie dotyczą:

·        Wzmacnianie współpracy i partnerstwa samorządów, m.in. poprzez promowanie i uświadamianie korzyści płynących ze współdziałania w ramach realizacji strategii i projektów, w tym tworzenie platform wymiany wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk, wprowadzanie mechanizmów zachęcających samorządy do wspólnego podejmowania przedsięwzięć dotyczących efektywności energetycznej, integrujących źródła finansowania jednostek samorządu terytorialnego i innych podmiotów.

·        Rozwój systemu doradztwa w zakresie efektywności energetycznej i OZE, w tym zwiększenie liczby Gminnych Energetyków i wyszkolenie co najmniej jednego Energetyka gminnego  w każdej gminie.

·        Podejmowanie wspólnych inicjatyw w zakresie projektów skierowanych do mieszkańców, polegających na współfinansowaniu przez samorządy inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł energii (montaż pomp ciepła, kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych), a także dopłat do wymiany źródeł ogrzewania.

·        Propagowanie termomodernizacji i sposobów jej finansowania przez zarządców nieruchomości i audytorów energetycznych.

·        Współpraca pomiędzy instytucjami finansującymi – uzupełnianie się zakresów wsparcia, wzajemna wymiana informacji, współpraca z sektorem bankowym.

·        Wsparcie informacyjne i doradcze dla właścicieli domów jednorodzinnych w oparciu o programy „Czyste powietrze” i „Mój prąd”.

·        Rozszerzenie oferty finansowej na dofinansowanie przedsięwzięć efektywności energetycznej wraz z upraszczaniem procedur przyznawania dofinansowania

Do agendy Krajowych Okrągłych Stołów w powyższym zakresie można dołączyć następujące zagadnienia wspierające zmiany na poziomie zarówno regionalnym jak i krajowym, które mogą wpłynąć na poprawę sytuacji w regionie:

·        Wypracowanie konkretnych kierunków rozwoju efektywności energetycznej w zgodzie z założeniami wszystkich dokumentów programowych w tym zakresie (zarówno na poziomie unijnym, krajowym, wojewódzkim z uwzględnieniem potrzeb poszczególnych JST.)

·        Określenie precyzyjnie zakresu pomocy finansowej i instytucjonalnej z podziałem na zadania z określeniem potrzeb w poszczególnych JST w zakresie kierunków rozwoju efektywności energetycznej rozumianej jako ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej.

·        W jaki sposób związać określane środki wsparcia z wielkością JST i ilością mieszkańców na danym terenie (kryteria określające wartość wsparcia dla poszczególnych JST.)

·        Wskazanie konkretnych rozwiązań dla poszczególnych instytucji i osób fizycznych zmierzających do oszczędnego gospodarowania zasobami energii i sposobów zachęcenia do wpisania się w przyjęte rozwiązania.

·        Sposoby promocji i dotarcia do wszystkich interesariuszy, którzy będą uczestniczyć w procesie oszczędzania energii i zmiany sposobu jej odbioru w tym zamiana na OZE ( aby zachęcić do oszczędzania, zmiany w podejściu musi być przewidziana kampania propagująca zasady i konkretne efekty finansowe dla potencjalnych odbiorców pomocy)

INSTRUMENTY FINANSOWE
Istniejące w regionie instrumenty finansowe
oraz które powinny być wzięte pod uwagę/ utworzone  w ramach punktów interwencji projektu

Działania w zakresie efektywności energetycznej mogą być finansowane ze środków własnych oraz ze środków zewnętrznych, takich jak fundusze krajowe oraz fundusze zagraniczne, głównie pochodzące z Unii Europejskiej.

W ramach obrad okrągłego stołu należy przeanalizować wszystkie dostępne środki na zwiększanie efektywności energetycznej zarówno unijne jak i krajowe, zarówno te zwrotne jak i bezzwrotne, czy też z komercyjnych kredytów bankowych.

Należy zwrócić uwagę na większy nacisk na promowanie środków zwrotnych np. w powiązaniu z oszczędnościami wynikającym z realizowanych inwestycji.

Dla zwiększenia efektywności energetycznej w województwie łódzkim pod uwagę należy wziąć instrumenty finansowe takie jak np.  pożyczki o obniżonym oprocentowaniu / pożyczki z umorzeniem.

INICJATYWY FINANSOWE WSPIERAJĄCE POPRAWĘ EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ
Istniejące w regionie inicjatywy finansowe
oraz które powinny być wzięte pod uwagę/ utworzone w ramach punktów interwencji projektu

Obecnie w regionie łódzkim wykorzystywanych jest wiele mechanizmów finansowych, wspomagających wdrażanie projektów w obszarze efektywności energetycznej, do których zaliczyć można:

·        gwarancje pożyczkowe dla kapitału prywatnego,

·        gwarancje pożyczkowe zachęcające do zawierania umów o poprawę efektywności energetycznej,

·        dotacje,

·        pożyczki z dotacją,

·        pożyczki z umorzeniem,

·        pożyczki o obniżonym oprocentowaniu i specjalne linie kredytowe,

·        systemy finansowania przez podmioty trzecie (ESCO).

Instrumenty finansowe (w szczególności środki z funduszy strukturalnych) i instrumenty podatkowe odgrywają kluczową rolę w ograniczaniu barier ekonomicznych, zwłaszcza braku kapitału i kosztów inwestycyjnych. Dla zwiększenia efektywności energetycznej w województwie łódzkim powinny być wzięte pod uwagę środki z: Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020, funduszy unijnych w ramach perspektywy finansowej 2021-2027, środków krajowych.

Wzory umów, wymiana najlepszych praktyk i wytyczne, w szczególności odnoszące się do umów o poprawę efektywności energetycznej, także mogą pomóc w rozwoju tego rodzaju projektów.

W ramach projektu należy rozważyć również rozwój spółdzielni energetycznych oraz przyjrzeć się na nowo zasadom działania klastrów energii i podjąć próby ewentualnej ich modyfikacji.

Wszystkie zakładane cele mogą być realizowane w przypadku właściwej edukacji i przygotowania społeczeństwa obywatelskiego do właściwego rozumienia problematyki sposobów pozyskiwania i właściwego wykorzystania energii, związanie korzyści i zachęt ekonomicznych dla społeczeństwa z kierunkami pożądanego rozwoju w zakresie oszczędzania energii.

Obecnie dostęp do informacji o wsparciu finansowym opiera się o działanie doradców energetycznych przy WFOŚiGW w Łodzi, Punkty Informacyjne Funduszy Europejskich (RPO), CENTRUM INNOWACJI BIZNESOWEJ, Łódzką Agencję Rozwoju Regionalnego, Fundację Rozwoju Przedsiębiorczości oraz wiele innych instytucji oferujących swoją indywidualną ofertę.

W regionie występuje potrzeba wsparcia działań doradztwa energetycznego oraz możliwości finansowania w miastach powiatowych i/lub wybranych mniejszych miejscowościach. Organizacja lokalnych sieci doradztwa energetycznego oraz One-stop-shop (punkt obsługi kompleksowej) wymaga współpracy pomiędzy władzami samorządowymi, lokalnymi bankami oferującymi środki na poprawę efektywności energetycznej, audytorami energetycznymi i zarządcami/właścicielami nieruchomości.

Inicjatywa ELENA, dzięki której możliwe jest dofinansowanie do 90% pomocy technicznej ułatwiającej przygotowanie inwestycji oraz aplikowanie o dofinansowanie tj. wszelkich prac przygotowawczych dla projektów poprawy efektowności energetycznej, może wspomóc tworzenie One-stop-shop (punkt obsługi kompleksowej).

ZAANGAŻOWANIE SEKTORA FINANSOWEGO
Jaki jest obecnie poziom zaangażowania sektora finansowanie w inwestycje na rzecz poprawy EE  w regionie  i co można zrobić w ramach projektu, aby zwiększyć jego zaangażowanie.

Jak podaje Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Departament Polityki Regionalnej Wydział Perspektywy Finansowej UE 2014-2020 alokacja w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 na oś priorytetową IV Gospodarka niskoemisyjna, dotyczącą inwestycji na rzecz poprawy efektywności energetycznej, wynosi prawie 248 mln EUR, z czego według danych z 29.10.2020 ok. 82% alokacji jest wykorzystane. Rozwiązaniem, aby zwiększyć poziom finansowania inwestycji na rzecz poprawy efektywności energetycznej w regionie łódzkim będzie m.in. pozyskanie środków na program regionalny w ramach kolejnej perspektywy UE.

WFOŚiGW w Łodzi udziela zarówno wsparcia dotacyjnego, jak i pożyczkowego na szeroki zakres działań w efektywność energetyczną i OZE. Dodatkowo udziela wsparcia na krajowy wkład własny. Realizuje programy Priorytetowe i działania szkoleniowo-informacyjne. Dziedzina Ochrona Powietrza, w ramach której realizowane się działania w zakresie efektywności energetycznej i OZE, jest obszarem dominującym w Planie Działalności, zarówno pod względem liczby składanych wniosków o dofinansowanie jak i kwoty udzielanego wsparcia.

BNP Paribas w latach 2011-2015 realizował dwa programy: PolSEFF na podstawie umowy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju i Green Innitiative finansowany z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Aby uzyskać dotację do 15 proc. wartości inwestycji i wsparcie techniczne należało wykazać w audycie energetycznym oszczędności 20 proc. energii po realizacji inwestycji. Większość inwestycji została zrealizowana przez sektor mikro, czyli przedsiębiorstwa, które mają najtrudniejszy dostęp do finansowania unijnego. Zaletą tych programów były proste zasady i jasne kryteria. W 2019 i 2020 roku Bank BNP Paribas zawarł umowy z krajowymi i europejskimi bankami rozwojowymi (Europejski Bank Inwestycyjny – EBI i Bank Gospodarstwa Krajowego – BGK) i wprowadził na rynek dwa nowe programy finansowania efektywności energetycznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych oraz budynków komercyjnych. Bank podpisał z EBI umowę o współpracy, przeprowadził przetarg i wybrał Konsultanta ds. Energii w postaci Konsorcjum Fundacji na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii (FEWE). Zarządcy w ramach programu ELENA mogą liczyć na pomoc m.in. w przygotowaniu dokumentacji technicznej, wykonaniu audytu energetycznego w trzech wariantach, sporządzeniu wniosku do BGK o premię termomodernizacyjną itp.

Rozwój wykorzystania OZE oraz efektywność energetyczną finansuje obecnie wiele banków komercyjnych za pomocą ekopożyczek:

PKO BP           Pożyczka na zakup paneli fotowoltaicznych (słonecznych) oraz innych urządzeń i pojazdów ekologicznych

ING                 Ekopożyczka na produkty przyjazne środowisku: hulajnogi, rower czy panele słoneczne

Bank Pekao    pożyczka na cele ekologiczne

BOŚ Bank       Ekokredyt na fotowoltaikę

Ekopożyczki w przyszłości mogą wspierać rozwój efektywności ekologicznej oraz zwiększyć popyt na rozwiązania proekologiczne. „Ekologiczne pożyczki” pomogą także sfinansować budowę budynku energooszczędnego, termomodernizację, instalację pomp ciepła czy innych źródeł odnawialnych.

Pomimo tych przykładów należy ocenić, iż poziom zaangażowania sektora finansowania jest zbyt mały, należy zwiększyć dostępne środki oraz ułatwić korzystanie z dofinansowań oraz prowadzić akcje edukacjno-promocyjne w tym zakresie.

BUDOWANIE POTENCJAŁU DLA ZRÓWNOWAŻONYCH INWESTYCJI ENERGETYCZNYCH
Jak można ocenić potencjał do zrównoważonych inwestycji energetycznych w regionie
i co można zrobić w ramach projektu, aby go zwiększyć.

Potencjał dla zrównoważonych inwestycji energetycznych można ocenić biorąc pod uwagę różne kryteria:

·        potencjał teoretyczny czyli regionalne możliwości wykorzystania OZE – nasłonecznienie, energia wiatru, woda geotermalna, dostępność biomasy

·        potencjał ekonomiczny, czyli możliwości podmiotów do zaangażowania środków finansowych oraz oferty instrumentów finansowych dostępnych w regionie

·        potencjał inwestycyjny na podstawie planowanych i deklarowanych przedsięwzięć

Należy zwrócić uwagę na możliwość większego wykorzystania endogenicznego potencjału województwa łódzkiego w zakresie OZE, w tym szczególnie wykorzystanie potencjału wód geotermalnych i energii słonecznej. Przy założeniu, że potencjał teoretyczny OZE nie jest w pełni wykorzystany w regionie to ewentualne działania powinny dotyczyć potencjału ekonomicznego, czyli jego zwiększenia i wypromowania możliwości finansowania inwestycji. Należy propagować inwestycje w efektywność energetyczną i OZE jako takie, które same przynoszą wymierne korzyści ekonomiczne tak, by potencjalni inwestorzy mieli tego świadomość i nie uzależniali ich realizacji tylko i wyłącznie od wysokiego wsparcia finansowego. Ponadto w celu właściwego planowania i koordynacji przedsięwzięć winno się zachęcać JST do wykonywania kompleksowych opracowań energetycznych oraz dokumentów strategicznych w zakresie energetyki (Założenia do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, Plany Gospodarki Niskoemisyjnej, Gminne Plany Niskoemisyjne, Programy Ograniczenia Niskiej Emisji itp.).

Dzięki dofinansowaniom m.in. z funduszy Unii Europejskiej województwo łódzkie ma duży potencjał ekonomiczny do realizacji działań prowadzących do wzrostu efektywności energetycznej. Obecne doświadczenia z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2014-2020 wskazują na duże zainteresowanie wśród wnioskodawców projektami dotyczącymi efektywności energetycznej.

W oparciu o doświadczenia z funkcjonowania różnych instrumentów finansowego wsparcia realizacji działań podnoszących efektywność energetyczną stosownym wydaje się przeprowadzenie pogłębionej analizy uzyskanych efektów. Należy zwrócić szczególną uwagę na ograniczenia w dostępie do programów oraz trudności w aplikowaniu. Doświadczenia pozwalają wnioskować, że proste procedury i jasne kryteria zwiększają dystrybucję środków. W oparciu o przeprowadzoną analizę należy podjąć próbę uzgodnienia jakie działania przyczynią się do poprawy mechanizmów finansowania oraz zachęcą inwestorów do realizacji działań efektywności energetycznej.

Uwzględniając doświadczenia instrumentów finansowych dostępnych w regionie łódzkim proponuje się następujące na przyszłość:

·        wzmocnienie komponentu efektywności energetycznej w strategii rozwoju województwa łódzkiego

·        kontynuowanie systemu wsparcia doradców energetycznych przy WFOŚiGW

·        wsparcie działań Instytucji Otoczenia Biznesu (IOB) w zakresie świadczonych usług doradztwa finansowego

·        stworzenie systemu wsparcia uwzględniającego różne źródła finansowania, w tym funduszy odnawialnych (lokalne sieci doradztwa energetycznego i one-stop-shop)

·        redukcja barier w celu uruchomienia funduszy sektora prywatnego dla realizacji zadań efektywności energetycznej w formie np. ESCO, PPP – wymiana doświadczeń, wzorów umów itp

·        wykorzystanie doświadczeń programu POLSEFF i listy predefiniowanych technologii energooszczędnych LEME

·        upowszechnianie informacji o wzorcowych projektach i dobrych praktykach

·        identyfikacja sposobów pokonywania barier w finansowaniu inwestycji

Podsumowując należy stwierdzić, iż potencjał do zrównoważonych inwestycji energetycznych w województwie łódzkim jest na dość wysokim poziomie, ale należy bardziej zachęcać wszystkich interesariuszy do dążenia do poprawy efektywności energetycznej poprzez różne konferencje, szkolenia czy punkty informacyjno-doradcze.

Więcej o projekcie:
https://sape.org.pl/roundbaltic/
http://www.auipe.pl/projekty/roundbaltic